Kur te te shoh te lire do te te dua dhe me mire

"Kur të të shoh të lirë do të dua dhe më mirë "
Kur më pyeti dikush se çfarë mendoni për shkollat shqipe në Diasporë përgjigja ime e menjëhershme ishte : është përpjekja më e bukur dhe patriotike që na bashkon përpos të gjitha tjerave që na ndajnë. Dhe kur dua ti shkoj më tej kësaj logjike imagjinoj fëmijët shqiptaro-amerikan të rritur që gjuhën shqipe e kanë po aq fluente sa edhe anglishten . Kjo është mëse e natyrshme për komunitetin rus , sepse patriotizmi apo nacionalizmi i tyre ka pasur doza më të larta krahasuar me ne , a ndoshta familja e ka ruajtur gjuhën si një pasuri e vendeve nga vijnë por sigurisht arsyeja primare është se ata kanë ndërtuar komunitete të forta në këtë tokë të shenjtë që larminë kulturore të vendeve nga ne vijmë e çmon dhe e vlerëson si pasuri.
Komuniteti shqiptaro-amerikan ka luksin por edhe sfidën jo fort të lehtë që pasuritë tonë letrare e kulturore, historike e gjuhsore ti shndërrojë në institucione të vërteta që pasuri të tilla tia trashëgojë brezave si një e drejtë që buron nga maturimi me të cilën kultura jonë është edhe pasaporta jonë më e mirë .
Krahas adaptimit me jetën amerikane nuk ka investim më të bukur sesa ai gjuhsor për brezat që rriten këtu në mënyrë që ata të munden të flasin shqip, shkruajnë, lexojnë e studjojnë gjigandët e kulturës shqiptare, historisë, , letërsisë e pse jo tja bëjnë ato prezente edhe këtij vendi që i nderon dhe do akoma më shumë komunitetet kur ato identifikohen përmes kulturës së tyre.
Imagjinata më lejon të shkoj vetëm pak dekada larg , tej , në katedra të shqipes, individualitete shqiptare, studime, publikime dygjuhëshe që jo vetëm do na lehtësonin integrimin por do ishin subjekte me vlerë për nxënës e studentë jo vetëm shqiptar. Rasti i Nanë Terezës, lidershipi i Skënderbeut, madhështia artistike e Ermonela Jahos,e mjaft ekzemplarë të tjerë vlerash shqiptare janë tashmë kauza tonat universale .
Gjërat e mëdha ndodhin brenda mjediseve të vogla, si libri , klasa, familja, shkolla media, televizioni.
A nuk i kemi këto hapësira?
Sigurisht që po.
Sa mundemi ne ti shfrytëzojmë gjithsejcilën prej tyre në funksion të konsolidimit të gjuhës ?!
Unë ndjehem vërtet mirë kur mblidhemi rreth botimeve shqip, personaliteteve shqiptare, që për fat të mirë nuk na mungojnë ,nuk ka emocion më të bukur se kur fëmijët ruajnë gjuhën e prindërve dhe ju flasin gjyshërve gjuhën që i lumturon ata, kur këndohen tingujt 7 notësh me gjuhën tonë 36 gërmëshe.
Nëse mendimet na bëjnë të ndryshëm , artikulimi shqip êshtë çka na bën ta kthejmë kokën drejt simbolit që ashtu si himni e flamuri identifikojnë qenësinë tonë kombëtare.
Janë dhjetra përpjekje fisnike që i kanë çelur tashmë dyert e klasave ku mbi tryeza ngjyrosin abetaret, është për tu falenderuar iniciativa e televizioneve shqiptare që komunitetin e shqiptarëve të Amerikës na e sjell në çdo shtëpi përmes ekranit, janë të panumërta veprimtaritë që shqiptarët zhvillojnë në gjuhën shqipe, por nuk ka mjedis më të sigurt se familja për ta mbajtur gjallë gjuhën shqipe. Familjet e reja këtë mbase e konsiderojnë sfidë por aty do të ishte shtrati më i sigurt që gjuhës do ti jepte garanci jetëgjatësie.E theksoj këtë sepse të rinjtë tanë kanë një avantazh disavantazhues; adaptimin e shpejtë në vendin pritës çka asimilon gjuhën e vendit nga vijnë. Nëse ky fenomen do prekte botën tonë prej pothuaj 550 mijë shqiptarësh që jetojnë në SHBA, tkurrja gjuhsore dhe pasojat e saj janë të imagjinueshme, por nëse libri, televizioni,individualitetet, shoqata, mediat ,familja por mbi të gjitha shkolla do ndërvepronin siç po duket a ndofta edhe më mirë sesa kaq përmasa gjuhësore e shqipes do të na rivitalizonte në kushtet kur edhe vendi ynë amë përjeton kohë të turbullta.
"I dashur mëmëdhe, të dua dhe kështu siç je , por kur të shoh të lirë do të dua edhe më mirë"
Ishin vargje të shkruara në murin e një ndërtese strugane në Strugën tonën dhe jotonën por që mua ma ushqyen mallin me ndjenja të veçanta teksa jetoja ditët e fundit të vizitës time në atdhe.
Marjana Bulku (maj 2018)

Shpirt permbi libra

Shpirti i tij me siguri prehet mbi libra.
E përjetova me dhimbje lajmin e ndarjes nga jeta të Moisi Murrës. Studjues dhe publikues , historian por mbi të gjitha një mik besnik i librit dhe një prej të shumtëve dibranë që ato mure bibliotekash do ti mbajnë mend përjetë.
Vitet e demokracisë pavarësisht turbulencave janë vitet që zbuluan shpirtin e vërtetë të shqiptarit. Atë shpirt që koha shablone e fshihte nën parrulla masash për të uniformizuar , mohuar e neglizhuar të vërtetat e lira. Në kushtet e kësaj lirie kur libri përfundonte nëpër thasë , shitoreve të byrektoreve, për karton apo edhe më keq akoma, fillova punën si drejtore e komanduar pranë Bibliotekës Publike Peshkopi, një institucion që kishte histori emrash dhe pune me Tefë Krroqin, Ulvi Shehun , Kudret Hoxhën por që në kushtet e lirisë ra në duar që nuk ia dinin apo donin vlerën asaj (lirisë) . Pikërisht në këto kushte ndihmën e parë ia kërkoj Moisi Murrës, njeriut që ia njihte të gjitha skutat bibliotekës, që e çelte atë portë libri bashkë me Lirien, punonjëse dhe restauruese libri dhe ikte bashkë me ne.
-Nga t'ia filloj ?! - e pyes?
Kjo bibliotekë ka pasur emër dhe na ka rritur?
Moisiu ishte i gatshëm t'ia nisnim me inventarizimin e librit, -kanë humbur shumë tituj, libri është nëpër thasë e shumë prej tyre kanë vlerë, nuk janë për karton.
Është e pamundur ti kujtoj të gjitha ditët mbi libra pasi sejcila prej tyre është e mbushur si vetë fletët e tij por unë dua të kujtoj aktet e një njeriu të zakonshëm që sot nuk rron më e ndofta edhe këto akte nuk ka kush ti shkruajë.
Biblioteka ishte e ftohtë , pa ngrohje, ishte sistemuar në ndërtesën më të re dhe të bukur të qytetit por kishte humbur kartelizimin, inventarizimin, sistemimin , gjithçka që e mbante në këmbë atë.
Pas ngritjes së Këshillit Konsultativ të Bibliotekës dhe planit të përmirësimit të saj puna nisi të rridhte në drejtimin e duhur sepse konsulta me intelektualët dhe dashamirësit e librit ishte hapi i parë dhe i sigurt për ta normalizuar atë.
Ideja e Moisiut për të krijuar një pavion me Antikuare zuri menjëherë vend në katin e sipërm të godinës , aty ku dielli do i jepte jetë atyre dokumenteve të vjetër që Moisi Murra dhe miku i tij i përhershëm Iljaz Kaca kujdeseshin me aq qetësi e përkushtim duke garantuar një shërbim ekstra , atë që rrallëkush mundet dhe din ta ofrojë.
Dita me librin niste thjesht me një kafe dhe përfundonte me pluhur por duke shtegtuar nëpër ngjyra e labirinthe mendimesh , duke projektuar jo pak mbi si mundej ajo bibliotekë të ishte për çdo brez ; histori të lexuara në anglisht, sillte çdo të mërkurë nxënës në tryezën ovale, Këndi i autorëve dibran intensifikoi promovimet, ndërsa Marathona e leximit e nxorri nga thasët librin dhe dëshirën për ta.
Ishin vetëm dy vjet të vrullshme pune ku bashkë me koleget zonja ne kishim në krah edhe punën e jashtzakonshme të Moisi Murrës i cili përveçse historian dhe studjues, publikues dhe autorë i shumë librave mbi historinë e Dibrës do të mbetet dhe një kontribues i pashembullt i mbajtjes në këmbë të atij tempulli me dije siç është Biblioteka.
Shpirti i tij u prehtë në paqe

Rozafa...aty ku kryqezohet besa .

Besa e mbajtur, ajo e thyer...ROZAFA.
Kështjella e Rozafës nën të cilën takohen Buna dhe Drini mban në vetvete mitin legjendar të murrosjes.
Sapo hyn në të, bie në sy lagështia e murit hyrës që po sipas legjendës është për shkak të trupit të Rozafës, lotëve dhe qumështit të saj që nuk shterroi.

Vëllezërit që lidhin besë, besa që thyhet si kurban i pabesisë, Rozafa si kurban i besës , riti i murrosjes krijojnë një trill që rend e rend nëpër bedenat e kulturës tonë. Duke qenë se ne si komb afektohemi pas besës, urtësisë me pleq të motçëm, ndjekjes së traditës, mëmësia, etj etj, muralja mbi murin e gurtë me gjysme femrën Rozafë që mëkon jetën e gjallë, më shpie nëpër labirinthe meditimi. Eshte kjo mënyrë kritike e të menduarit që na ka munguar tradicionalisht. E ndoshta pikërisht për këtë djemtë ia besuan këshillën plakut, morën një vendim të padrejtë, iu drejtuan familjeve në mënyra të ndryshme nga ku viktimë u bë pafajësia e Rozafës. Kjo dramë brenda aktit të një marrveshjeje të padrejtë bëhet shkak i një zinxhiri padrejtësish dhe ku viktima reale është një foshnje, pafajësia, e verteta qe fshihet pas muresh deshmitare te heshtur...

Historia qoftë kjo edhe legjendë nuk kthehet pas, sikurse ujët e drinbunës që rrjedhin e rrjedhin ka mijëra vjet, por aty përbri mureve të lagur ku lotët, britmat, lutjet e Rozafës po ashtu ka mijëra vjet që i flasin kohëve të cilat përsërisin të njejtat padrejtësi;" tri katër burra takohen, marrin vendime, heshtin dhe viktimizojnë të ardhmen që e ka zor të rritet..."
Muret e përlotur prej padrejtësisë ku besa e jo besa janë të dyja të padrejta lartësojnë simbolikën e sakrificës , vetmohimit e megjithatë ne kalojmë përbri tyre, bëjmë foto, krenohemi me lashtësinë tonë pa ia dëgjuar aspak thirrjet asaj , pa mësuar çka ajo na rrëfen me heshtjen , lotët apo rënkimet e viktimave të saj edhe heroina.

Marjana (qershor 2018)

I blinjte permbi kalldrem

Bulevardi i blinjtë përmbi kalldrëm
Është e çuditëshme ndjesia që provon kur ecën mbi atë bulevard. Çdo hap aty të sjell në kujtesë fëmijëri, rini, njerez të paharruar.
Aty mësuam të hedhim hapat e parë, shëtitëm me miq, rritëm fëmijët.
Dhe kur largohesh nga ky qytet i blirtë ndjesia e parë që provon është malli për të.
Banesa ime për fat të mirë rrin përmbi kurora blinjsh që tani në qershor kulmojnë me lulzimin e vet . Porsi një mburojë e kujtimeve të mia ajo më ndjell në çdo kohë duke i marrē dhe më dhënë atë çka shpirti ynë do. Është terapike të jetosh pranë atij lulzimi që shpërndan aromën e vet mbrëmjeve të gjata verore dhe nga ku në mëngjeset e freskëta ,të parat zhurma që dëgjon e prej nga mund edhe të zgjohesh janë zukatjet e bletëve që marrin mbase nektarin më të bukur të sezonit.
Ka kohë që sytë e mi shtegtojnë si këto bletë; luleve, maleve, qiellit të kthjellët a me re, duke përcjellur diellin dhe pritur lindjen e tij e duke marrë "mjaltin" e çdo dite që s'kthehet më. Nuk i njoh më hapat që kërcasin mbi kalldrëmin e ri që po thyhet, ndaj shikimi im shtegton me diellin kur lind, shetit qiellit të paanë dhe perëndon, ashtu si ëndrrat tona, dëshirat, lutjet.
Marjana, qershor 2018

Sikur shoqerite te udhehiqeshin nga besime te pastra

Sikur shoqëritë të udhëhiqeshin nga besimet e pastra!
Përtej atyre dhjetra historive me baballarë, tyrbe e teqe që unë kisha dëgjuar në familjen time , zgjodha vetëm njërën për tia treguar tim biri , lidhej me një ngjarje reale përjetimi,shërimi edhe prej forcës së besimit . Kishte qenë pikërisht ky akt që ma bëri të afërt këtë frymë bektashizmi që bëhet edhe mē e ndjeshme dhe e prekshme kur i afrohesh atyre objekteve të kultit që mbartin brenda njerëz, aktet e tyre dhe mirnjohje njerëzore përreth. Dhe kështu vjen besimi tek unë , si një pasuri shpirtrore e trashëguar , si një peligrinazh historish që nuk mbetet aty edhe pse nuk shoqërohet nga praktika a rituale ku demonstrohet apo edhe imponohet mënyra se si beson, leximi dhe thellimi nëpër njohuritë ka qenë mjeti më i mirë për mua për ta mbajtur gjallë atë.Një lloj spiritualizmi që ndërlidh elementët e besimit me mjetet dhe mënyrat se si transmetohet ai .
Bektashizmi dhe tri shtyllat që e mbajnë në këmbë atë; 1.E vërteta(harikati)2.Dituria (marifeti)dhe 3.Ligji (sheriati) sot përbëjnë më shumë se kurrë një arsyje tjetër për të besuar tek forca e besimit, për të kuptuar se shoqërive njerëzore u duhen mjetet me të cilat besimi operon ; DURIMI dhe URTËSIA. Misionare në rrugëtimin e tyre shumëshekullor besimtarët dijnë të përdorin vetëm një gjuhë, atë të dashurisë, vëllazërimit dhe të përbashkimit edhe kur mbi ta rëndon padrejtësia, xhelozia dhe lufta brenda llojit çka për fat të keq përshkon edhe humanët siç nuk do duhej , dëshira e bazuar në vullnet mban gjallë besimin, mbajti gjallë besimin edhe në kohen kur furia e urrejtjes u derdh me kazma shkatrrimtare përmbi objektet e kultit, pikturat, afresket, simbolet, emrat, librat, shkrimet duke rrënuar materialen që na vërtetoi se sa e patundshme është pasuria shpirtrore.
Humanët janë krijesa fatlume që zoti i favorizoi me tërësinë e tipareve fizike e shpirtrore dhe intelektuale që ndërveprojnë duke ndërtuar karakterin atë që kur bashkohet me historitë familjare përshfaq personalitetin , akte e vepra që institucionet e besimit jua adresuan bibliotekave aty ku filozofia dhe misticizmi janë baza kryeveprash.
Shqipëria është vendi me një seli botërore bektashizmi që nga nëntori i vitit 1925 , brenda saj ka një organizim shoqëror, shpirtror , intelektual që i ka falur shumë historisë, letërsisë dhe diplomacisë . Aty predikohet dashuri për të gjithë e Zoti shikohet si besim lutje e falenderim çka do ti mjaftonte edhe njeriut më të zakonshëm për të orientuar veten , familjen dhe jetën e vet që sot më shumë se kurrë e ka të nevojshme të prihet nga : E vërteta , dituria, Ligji.
Marjana Bulku (korrik 2018)

Atdheu...kjo dashni e shumfishte

Drama e të ikurve, atdheu ...kjo dashni e shumfishtë!
NGA MARJANA BULKU / Dielli
"Zogj të bukur këndojnë me hare,

Po zëmra do më plasë mua në gji.
I helmuar e shkoj jetën te ky dhe:
Mërzitem në katund, në vetëmi.
Tërë shkëlqim m’hapet përpara deti,
Që zgjon te trutë e mi mendime shumë,
Zëmra m’u shqerr nga tmerri mua të shkretit,
Aq sa vetëm pushoj kur bje në gjumë.
Arbria matanë detit, na kujton
Se ne të huaj jemi te ky dhe!
Sa vjet shkuan! E zëmra nuk harron
Që ne turku na la pa Mëmëdhe…
Hakmarrja na jep shpresë e na ndriçon,
Por fryn era dhe akulli më zë,
Se ç’ka qenë Arbëreshi po harron:
Dhe s’i vjen turp aspak, po rri e fle."
Vargjet e Serembes përtej mallit poetik përcjellin dramën e shumfishtë të shqiptarit mërgimtar. Kur syri i lexuesit të kuptojë dramën e tij , të ndjejë mallin , vetminë, parehatinë, ankthin e së nesërmes ,atëherë do të kuptojë edhe peshën historike të këtyre vargjeve që e thonë pareshtur fjalën e vet ,ka qindra vjet që flasin e thërrasin po a kuptohen?!
Kur syri i lexuesit të shohë dramën e shqiptarit pa atdhe këtej dhe andej ndarjeve që na largojnë, mbase këto vargje do ia këndojë vetes e do ndalojë ikjen e gjatë e gjatë që nuk ndalet.
Kam takuar mjaft të ikur këtyre viteve dhe kam ndjerë se këto vargje janë universale. Më kanë thënë se nuk ka lumturi më të madhe për një komb që i bën vend bashkombësve të vet. Kam parë se si përloten burrat në mërgim duke cituar se" kur të vdes dita e vdekjes tju shkruhet jo ajo biologjike por dita kur lanë atdheun".Kam parë se si largësia nga atdheu shndërrohet në dashuri për të , e veshur me mall, e dëshirë për rikthim, me akte e vullnete reale për tia vizituar bukuritë e dukshme dhe të padukshme atij
vendi prej nga ku ka 500 vjet që iket .Ia kam
përsëritur vetes Seremben dhe kam
provuar se vrullin, energjitë dhe ndjesitë e bukura ti fal veç vendi yt.Kur largoheshin miqtë qoftë edhe larg province drejt kryeqytetit , boshllëku kulturor ndihej shumë më fort se hapat në udhët ku shtoheshin udhëkryqet.A e ndjenë këtë zbrazëti hapësirat tona gjithnjë e më të ngushta, të varfra ,të brishta?! Mungesat që flasin , ikje që ulërijnë, kthime që veniten e thirrje që s'dijnë çfarë të lusin ...hidhni sytë kah vargjet e Serembes që nuk e humbin kurrë vrullin e mallit dhe dashurisë. Kur të kuptoni dashurinë ...do ndjeni mallin dhe kur të ndjeni mallin do kuptoni dramën e trefishtë të të ikurve pa atdhe .Ata që ikën e me vete morën andrrat me siguri që andrra e zhgjandrra lanë pas por më e madhe është drama e atyre që lanë pas ,atje në atdheun e zbrazur!
E kur të kuptoni dramën e të ikurve ,atdheu i tyre i dashur ka me qenë dashnia juaj e shumfishtë.
Marjana Bulku (Gusht 18)

Stilistja e qytetit te heshtur

Stilistja e qytetit të heshtur.

Atje çdokush ka një shtëpi kujtimesh e meditimesh. Viteve që nuk kthehen kujtesa u bën vizitë, ndalon një çast me vështrim të thellë, përlotet, buzëqesh, rrëmben diçka , nis e shkruan. Mjafton një ngacmim i vogël , datë apo ditë që cek atë rrjet mendimesh që mua ma zgjon ky fustan mature, me ngjyrë nate i stolisur me temina që ndrisin si një yll në festën e maturës që zakonisht ndan adoleshencën nga rinia. Nata e viteve të diktaturës në të cilën ne matura 90 kishim jetuar ,do të kishte festën e vet, një kryenatë netësh . Thjeshtësia e përditëshme do pasohej nga një tjetër thjeshtësi e veshur me klass të lehtë dhe stil mençuror , ndonjëherë lule e zbukurime plot kreativitet që vinin nga stilistja plot klas e atij qyteti . Të gjithë e kujtojmë Milvën, e ka qepur Milva, rradhë e gjatë te Milva ,jo jo te Milva, ah është e prekme ( biografi të keqe)...
Milva Nasufi zbukuronte veshjet dhe netët tona festave modeste që thyenin monotoninë plot varfëri të kohës.
Duart dhe fantazia e saj nuk ndalonin edhe pse ëndrrat ia kishin penguar, të drejtat për shkollim ia kishin mohuar.. Fantazia e saj tejkalonte çdo histori familjare me burg e internim, mohim e dhunim të padrejtë lirish.
Nuk kishim katalogë që tia referonim modelet, ajo mendonte vetë edhe për këtë , mbase nuk kishte humorin, durimin edhe pse buzëqeshja në fytyrë nuk i mungoi kurrë. Milva na zbukuronte me pëlhurë e gërshërë netët e errëta , të njëllojta, pa ëndrra , me endrra të burgosura , të mohuara , të dhunuara, të arratisura në qytetin ku numëroheshin edhe hapat... me ngjyrat e kufizuara të kohës por me fantazitë e pafund të shpirtit. Qyteti i heshtur cdo 23 gusht feston çlirimin

, kujtesa ime sapo shtegtoi tek ai fustan mature me ngjyrë nate stiluar nga Milva dhe qendisur me një yll teminash nga ime motër ,në kufirin midis adoleshencës dhe rinisë së parë, në atë prag vitesh 90 ku demokracia do na mësonte se çfarë ishte një diktaturë e më pas do na tregonte se njerëzit e mirë mbeten të tillë në çdo kohë, pavarësisht padrejtësive që rënduan mbi ta. Kjo lule kujtese për ty Milva dhe tërë aromën e munguar të izolimit të egër që na bëri ta çmojmë dhe duam edhe më fort lirinë.
Marjana Bulku (23 gusht 2018)