SKENDERBEU...ky kolos i te gjitha koherave

 

Skënderbeu…ky kolos i të gjitha kohërave rishfaqet në ditët tona të mira si krenari kombëtare,por edhe në ditët tona enigmatike si shpresë, si modeli i nje lideri që sfidoi kundërshtarin jo vetëm me forcë,por edhe me  strategji.  Është pikërisht kjo ndjesi që lind dhe rilind tek une, kur historikisht shqiptarët bien dakort se vepra është ajo që lartëson heronjtë.Kur shqiptaret unanimisht pranojne se Ai është nje monument që ka vend te vecantë në historinë tonë të vjetër dhe të re,kur bota ,ky lëmsh i stërmadh  përballe kontributesh të tilla heronjsh  duket kaq e''vogël'',kur sheshe dhe muze botërore mbajne bustin e tij, shpatë,përkrenare ,,,vlera e Tij ridimensionohet duke na kultivuar krenarinë.

Nuk ka shqiptar nga ai me i vogli ne moshe e deri tek me i largëti në  vendndodhje( të shpërndarë  anembanëglobit ), që të mos njohë Heroin e madh që kombit të vogël i bëri emër duke kapërcyer kufinjtë që politika i caktonte shqiptarit duke ia bërë jetën si burg shekullor.

Dhe nuk është rastësi që folklori shqiptar ka vend të vecante për Heroin tonë kombëtar me vargjet legjendare dhe historike ka gdhendur përmasat e para të përmendores historike (ndoshta të vetmes) përballe të cilës shqiptarët unanimisht thonë :Faleminderit!

Kohët e vështira kërkojne Heronj të mëdhenj,prodhojnë heronj të mëdhenj që sfidave  u përgjigjen me largpamësi e guxim për tu bërë më pas shembuj përjetësie!

Ky mendim më përshkon kur në bibliotekën e madhe shqip numëroj autorët që e shndërruan në Personazh Gjergj Kastriot Skënderbeun, që nga Barleti pothuaj bashkëkohës, deri tek N.Frashëri,Noli, Godo,K.Frashëri,,,dhe padyshim ky varg krijuesish është mjaft i gjatë, infinitivisht ...

Ky mendim më përshkonte kur nxënësve shqiptarë  u kërkoja të shkruanin për Laokoontin, Trojën, për Makbethin, Hamletin,etj...dhe përmasën e Heroit në ditët e sotme e konfiguronin me atë të një përmendoreje me ose pa kalë.

  Dhe në mendjen time ka një diskutim që nuk u shtrua kurrë me ta, për dhjetra arsye,por vetëm një dëshirë: Si ta gdhendim përmendoren e Lirisë dhe krenarisë  duke e lexuar historinë me të gjitha dritëhijet e pa patur frikë nga disidenca?!

Një kënd botimesh për heroin, shkrime dhe esse për të, piktura e skica,inskenime, kërkime e reflektime ,debate dhe mendime ndryshe  dhe kështu ''e sjellim heroin ''ne klasë,në shkollë,në muze,në librari në media...

 

Dikur tek Vatra këtu në SHBA  në një promovim pata fatin të dëgjoj vargje kushtuar Skënderbeut ,të mrekullueshme si në konceptim, përkthim ,interpretim, por cfarë dua të vecoj është pikërisht fakti se autor i këtyre vargjeve ishte një amerikan(Ch.T. Erickson)  që e donte dhe respektonte Shqipërine dhe shqipëtarët edhe falë heroit tonë kombëtar. Ja si shkruante ai ndër të tjera :

 I flake tej nderet imperiale

dhe lavdinë ndër vite fituar

të mbroje folenë e vëndit tënd trazuar,

si shqipe-shqipëtare gjoks zbuluar,

prej morisë së pafund të shigjetave i sulmuar.  etj, etj.

Vargje që rrëfejnë historinë, dhe që dëshmojnë se për shumëkënd rruga për të njohur një popull kalon detyrimisht nga historia dhe ajo në asnje cast nuk duhet flakur e sulmuar,por duhet mbrojtur dhe ruajtur,për tu trashëguar e pasur ,e plotë.

 

 Ndaj jo rastësisht m'u duk sikur pashë një tjetër përmendore fjale, gdhendur jo nga nje bashkëkombas,por një i huaj që njeh dhe don shqiptarët MIK i madh i tyre,mburojë sulmesh e goditjesh fqinjësh , një përmendore historike, që rrëfen hisorinë tonë, diku edhe  në Amerikën e largët.

Kjo është vetëm jehona që shkakton historia,kur ajo shkruhet me vepra madhështore, nga njerëz që e duan vendin e tyre ,kjo është  vetëm zanafilla nga ku nis studimi dhe rrëfimi për Shqipërinë dhe për shqiptarët,pikërisht aty ku lind krenaria kombëtare,,,historia e ka shtratin të sigurt dhe heronjtë parakalojnë me veprën që meriton memorie dhe nderim.

 Nëpër histori nuk takon vetëm heronj, por edhe episodikë,enigmatikë, frikacakë,kolosë,endacake,,,,le ti gjykojmë ata mbi veprat,produktet dhe gjithcka shkakton trashëgimnia e tyre viteve që lartësojnë të mëdhenjtë ,bën  të paharrueshëm KOLOSËT!

(Botuar tek gazeta ''Dielli'' NY

Per dashurine, kujdesin si sherim

Dashuria, kujdesi dhe muzika shërojnë...

Dje pasdite vizitova Suzanën, në shtëpinë e saj , aty ku ajo jeton me të bijën Carolina.

Në prillin e 2020-tës ajo ndodhej e shtruar në spital dhe për shkak të keqmenaxhimit të fillim-krizës pandemike kujdesi për pacientin pësoi tronditje fatale për shumëkënd.

Mua m’u desh të përballesha me një sfidë jo të lehtë: diçka që ishte jasht detyrimit që përcaktonte pozita ime e momentit . Në kushtet e inekzistencës së comfort care, nën lutjet e e pandalshme të Carolinës, hyra në dhomën e Suzanës, e ushqeva , mund të kishte dy ditë pa ngrënë, thirra mjekun neurolog, dhe pas ekzaminimeve u pa se ajo kishte pësuar goditje në tru gjatë atyre ditëve të tmerrshme .

I vija muzikën e saj të preferuar, hyja herë pas here në dhomën e saj , e thërrisja , i vija zërin e së bijës ,etj etj...

Dhe ja ku jemi përsëri në jetë edhe pse gjurmēt e sëmundjes e kanë tronditur shëndetin e saj ajo qesh, qan, ndjen, kupton, lëviz dhe artikulon mes lotësh në hebraishten e saj .

Carolin thotë se unë i shpëtova jetën Suzan mamit ,ndërsa unë mendoj se insistimi i asaj bijëze aq të dashur me një kujdes shembullor i dha edhe një shans tjetër mbijetese Suzanës.

Dashuria dhe kujdesi shērojnë , lum kush i takon .

Korrik 2021

Marjana

Dy brezat ...

Mëngjesi fillon me një zile telefoni, pastaj një tjetër ,derisa një zë i mbytur nëpër lutje e lot përtej ziles së tejzgjatur flet e flet pambarim . Kërkon të dijë gjithçka për Suzan që ajo e quan mam ndërsa për ne është paciente si gjithë të tjerët .

-Si është? përse nuk flet dot në telefon?! a mundem ti sjell diçka që ajo e don fort?!

Janë disa pyetje që nuk marrin frymë as përgjigjje dhe mua më lejnë pa fjalë.

Carolin vazhdon të telefonojë ,ajo pret që Suzan ta telefonojë ...

-Suzan ka dëshirë të flasë, ajo e pelqen muzikën , është shpirt i gjallë ,përse është konfuze?! pse nuk do të flasë?!

Nuk dij t’i përgjigjem, e ardhur rishtaz pas dy javësh qëndrimi në shtëpi, në një departament tjetër që nuk është mjedisi që unë e njoh ...

I marr me vete pyetjet e saj , largohem me hapa të ngrirë prej tryezës së punës dhe afrohem drej dhomës ku është mama e saj Suzan.Ndaloj përpara saj si përpara dikujt që njoh . Në fakt nuk e njoh . E thërras ëmbël por ndjej se zëri më dridhet. Ajo reagon pak , fare pak por shikimin e ka të ngulitur thellë pas zërit tim. Nuk ka fuqi të përgjigjet por lëvizjet e lehta të kokës janë një përgjigje . I afrohem pasi jam izoluar mirë me veshje protektive në këto ditë pushtimi prej covid 19. Nuk dua ta shkund nga përhumbja në të cilën ndodhet edhe pse dua t’ja dëgjoj të paktën zërin që t’ja transmetoj Carolines e cila është vazhdimisht pas telefonit.

Ditët nën Covid19 janë të pazakonta , edhe pse në rrugë, në parqe, në qendra tregtare, në shkolla ka rënë një qetësi e frikshme, në mjediset spitalore qetësia bëhet kërcënuese.

Dikur momentet kur vinte në jetë një fëmijë jehonin në gjithë korpusin me një Lulaby që sjell gëzimin e mirseardhjes dhe çel buzëqeshje në fytyrat e gjithkujt. Ndërsa tani ka heshtje , vetëm heshje pas të cilës jeta e dikujt është shuar . I vetmi tingull që e thyen atë është zilja e telefonit , pyetjet përtej asaj heshtje ku jo gjithmonë përgjigja është një lajm i mirë nuk reshtin , janë pa përgjigje ,heshtin sikurse gjithçka tjetër përreth.

Telefoni bie prapë. Pastaj të njejtat hapa , drejt saj ; Susan, sytë e së cilës rrijnë nga dera, sikur presin dikë e diçka që nuk u tha ...

Një brez që po shuhet në heshtje , brezi tjetër në kërkim të një lajmi të mirë , jashtë kësaj qetësie në një tjetër qetësi të pagjumë.Një mal i tërë të pathënash në mes . Koha e çmendur që e thërriste njeriun pas punës, parasë ,mbijetesës u ndal . Ajo kohë që ndau prindin nga fëmijët duket se ka ngrirë bashkë me ndjenjat që e mbanin gjallë këtë mardhenie kaq unike dhe njerëzore që ushqen të shkuarën dhe të ardhmen tonë . Prandaj unë rend pas ngulmimit të Carolin, pas insistimit të saj për të parë çdo mëngjes sytë e nënës, për ti vënë në vesh muzikēn që asaj i pēlqen,për ta ndihmuar të ushqehet ,sepse kisha kohë që nuk e takoja këtë lloj dashurie .

Unë kaloj disa herë në ditë pranë dhomës ku rri Susan, çel derën lehtas, e thërras, e dij që nuk e mundoj sepse sytë e saj rrijnë gjithmonë nga dera në pritje të së bijës e cila nuk mundet të vijë por rrin pranë telefonit dhe pret dhe pret .

Nesër do të jetë një ditë e re, zilja e telefonit do nisë kolazhin e vet të zhurmshëm dhe pyetjet që unë i di , por jo përgjigjet...

Marjana Bulku

Nju Jork

Prill 2020

Per krijuesit dhe historikun e pluralizmit

PER KRIJUESIT DHE HISTORIKUN NE SUBJEKTET POSTPLURALISTE⁠

Kronologjia e pluralizmit shqiptar rezulton një proçes i vështirë ekzistence jo vetëm për arsyjet historike e fizike por edhe për  ato individualiste të shoqërisë sonë e cila kërcënohet sistematikisht nga kolektivizimi.
Është detyrë e historianëve t’ja përpilojnë hallkat pluralizmit shqiptar i cili i ka fillesat diku në vitin 1921, por është detyrim i gjithsejcilit që ka qenë pjesë e këtij proçesi të kontribojë në dokumentimin faktik e historik të kësaj etape e cila çeli portën e mjaft ndryshimeve të pa imagjinuara më parë  në Shqipëri për shkak të statukuosë së gjatë politike monopartiake.
Vitet e vona të pluralizmit shqiptar lidhen me shfaqjen e të parës parti pluraliste , asaj Demokratike shqiptare e cila u krijua në dhjetor të vitit 1990 si pol i të Djathtës që i kishte munguar vendit tonë, si krah i të drejtës që i ishte mohuar Shqipërisê dhe shumë shqiptarëve , si shpresë e lirive të dhunuara, pronave të pushtuara dhe mendimit të kontrolluar  si dhe gjithë derivateve të tjera  të lëna  në paliri madje deri të tejskajshme, si thirrje për ndëshkim të krimeve të një pushteti që gjeneroi dhunë e trysni  ndaj njeriut, lirive të tij të trupit dhe të ndërgjegjes por që për fat tê keq kurrë nuk u ndëshkua.
Dhe si i tillë ky stad historik pra lindja një partie të re , nuk do të pritej mirë nga e gjithë shoqëria e cila ishte transformuar në kolektiviste, (pronë e partisë shtet), ashtu sikurse shumë sektorë të  jetës e ku në emër të saj duartrokitej deri në marrëzi madje  edhe mossuksesi e ku dënohej  individi dhe prirjet e tij ndryshe.
Ata që e mirpritën këtë moment historik ku zë do kishte edhe liria e mendimit dhe e veprimit duhet të mos ia mohojnë Vatërzën historike  nē historinë shqiptare kësaj ngjarje që theu disa tabu në jetën kolektive shqiptare.
U prekën liri të pa imagjinuara më parë, u çelën kufinj që mbanin izoluar jetë , dashuri e lidhje gjaku, lindën tregje, pasuri, ëndrra të pa perceptuara më parë, ndryshoi stili i jetesës duke i  dhënë frymëmarrje të re shumë hapësirave .
Të gjithë e prekën nga një ëndërr; shumëkush e realizoi atë , dikush me shkollim, pronë, pushtet,lëvizje…
Të gjithë kishin të drejtë të ëndërronin pa frikë e ndrojtje …
Ky transformin shoqëror u bë baza e shpresës së madhe të një Shqipërie ndryshe.
Nuk dua të ndalem tek dobësitë dhe të metat pasi  sejcili ka optikën e vet në matjen e tyre, por një gjë është e sigurt që liria është domosdoshmêri për matjen e shenjave vitale të një kombi të sapodalë nga paraliza.
Protagonizmi dhe viktimizimi shfaqen si dy  fenomene jo të vjetra por të vendosura në një rrafsh të ri historik përmes të cilave sjelljet individuale bien jo pak herë  ndesh me ato të masës kolektive e cila e mësuar me njëshin e pati dhe e ka  shumë të vështirë të pranojë edhe disa të tjerë në rrethin shoqëror, politik apo më gjërë. Prandaj dhe përplasjet protagonist , viktimë , rreth shoqëror e rrezikuan mjedisin politik por akoma  më shumë historikun e këtyre organizmave  post pluraliste pa një vatêr në histori. Ky dualizëm la pa zë histori që më shumë se individit i shërbejnë një mase komunitare madje edhe progresit  shoqëror.Mbijetesa e organizmave në kushtet e pluralizmit është sfidë permanente që për fat të keq shfaqet si konflikt që në thelb ka xhelozira dhe inate alla shqiptare në kushtet e mungesës së rregullit qëduhet ti prijë lirisë. Po si mbahet gjallë një organizëm në kushtet e pluralizmit alla shqiptar ?!
Gjykoj se ka dy mënyra që sipas meje janë ; krijuesit e subjektit dhe historiku.
Krijuesit dhe historiku  janë dy shtylla të fuqishme që do ta mbajnë gjallë çdo organizëm apo subjekt politik  pjesë e pluralizmit  në Shqipëri edhe pse duket e vështirë sepse pikërisht këto dy elemente goditen fort .Nëse i hedhim një shikim të shpejtë këtyre dy aspekteve të lartpërmendur natyrshëm do i linim shteg një diskutimi të gjêrë që gjithsesi shërben më shumë sesa nihilizmi,pra  mohimi i krijuesve. Ata janë të shumtë nga qendra në bazë, por sa janë të gdhendur ata në histori?! Ky debat apo diskutim i hapur  do i shërbente një standarti shenjues në histori dhe në funksion të saj përsa kohë ende jetojnë faktet, bashkohësit, veprimtarët.
Edukimi me standartin e të vërtetave është jetik për mbijetesën e institucioneve postpluraliste në kushtet e pluralizmit të mendimit ku jo pak herë është vështirë të dallosh kufinjtë mes oratorisë dhe llafanëzërisë, lajmit dhe disinformimit, zhurmës dhe dritës së kulluar të të vërtetës në botën ku stepen , harrohen dhe shkelen të drejtat e të Drejtëve .
Marjana Bulku ( MA në shkenca politike)